Windykacja należności to proces dochodzenia należności od nierzetelnego dłużnika. Biorąc pod uwagę podejmowane działania, można wyróżnić trzy etapy windykacji – postępowanie polubowne, postępowanie sądowe i postępowanie egzekucyjne.

Etap I – postępowanie polubowne (wstępne)

Działania podejmowane w ramach postępowania polubownego mają skłonić dłużnika do uregulowania zaległości. Wierzyciel (lub działająca w jego imieniu firma windykacyjna) nawiązuje kontakt z dłużnikiem, aby przypomnieć mu o należności i ustalić nowy termin jej spłaty. W zależności od dotychczasowych relacji między dłużnikiem a wierzycielem, kontakt może ograniczać się do rozmów telefonicznych, wiadomości mailowych czy korespondencji wysyłanej za pośrednictwem operatora pocztowego.

Część wierzycieli na etapie windykacji polubownej wykazuje się zrozumieniem dla dłużnika, np. zgadza się na umorzenie części odsetek czy rozłożenie zadłużenia na raty w dogodnej dla niego wysokości. Inni z kolei podejmują działania mające na celu zmotywowanie dłużnika do kontaktu i uregulowania długu, np. wpisują go do jednej z baz dłużników.

Windykacja polubowna jest korzystna zarówno dla wierzyciela, jak i dłużnika. Wierzyciel ma szansę szybko odzyskać należne mu świadczenie pieniężne, z kolei dłużnik nie ponosi wysokich kosztów, które pojawiają się na kolejnych etapach windykacji.

Etap II – postępowanie sądowe

Nie zawsze próby nawiązania kontaktu i wypracowania porozumienia z dłużnikiem przynoszą oczekiwane rezultaty. Drugim etapem procesu windykacji jest postępowanie sądowe. Wierzyciel przygotowuje i kieruje pozew do sądu, w rezultacie czego otrzymuje nakaz zapłaty. Jeżeli dłużnik nie ureguluje zobowiązania w terminie wskazanym przez sąd, uzyskany nakaz będzie podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Przed skierowaniem wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wierzyciel musi uzyskać klauzulę wykonalności. Nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności oznacza przyzwolenie sądu na dochodzenie przez wierzyciela należności pieniężnych lub niepieniężnych w drodze przymusu.

Postępowanie przed sądem wiąże się z dodatkowymi kosztami. Wierzycielowi, który pokrywa koszty prowadzonego postępowania, należy się ich zwrot od dłużnika. Stosowna wzmianka umieszczona jest w nakazie zapłaty.

Etap III – postępowanie egzekucyjne

Jeżeli dłużnik uporczywie uchyla się od zrealizowania swojego obowiązku i nie zareagował na wydany przez sąd nakaz zapłaty, wierzyciel może skorzystać z ostatniego etapu windykacji, czyli postępowania egzekucyjnego. Aby komornik sądowy mógł przystąpić do pracy, wierzyciel musi przygotować wniosek i wskazać w nim elementy majątku dłużnika, z których egzekucja ma być prowadzona (np. ruchomości, rachunki bankowe).

Celem prowadzonego postępowania egzekucyjnego jest przymusowe zaspokojenie wierzyciela. Jeżeli wierzyciel nie ma informacji o majątku dłużnika, może zlecić komornikowi jego poszukiwanie. Gdy komornikowi uda się odzyskać środki, przekazuje je na rachunek bankowy wierzyciela.

Postępowanie egzekucyjne jest najdotkliwsze dla dłużnika, również finansowo. Ponosi on nie tylko koszty postępowania sądowego, ale jest też obarczony kosztami postępowania egzekucyjnego, które w dużej mierze są wynagrodzeniem komornika sądowego.